HIV là một vấn đề sức khỏe toàn cầu nghiêm trọng, đã cướp đi khoảng 42,3 triệu sinh mạng cho đến nay. Sự lây truyền vẫn diễn ra ở tất cả các quốc gia trên toàn cầu.
1. HIV/AIDS là gì?
HIV (Human Immuno-deficiency Virus) là một loại virus gây suy giảm hệ miễn dịch ở người. HIV có 2 type là HIV-1 và HIV-2. HIV phá hủy các tế bào miễn dịch của cơ thể, khiến cơ thể không còn khả năng chống lại các loại virus, vi khuẩn và nấm gây bệnh.
HIV là một loại virus gây suy giảm hệ miễn dịch ở người
AIDS (Acquired Immunodeficiency Syndrome) là hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải, là giai đoạn cuối của HIV nếu không được điều trị kịp thời, đây là giai đoạn nặng nhất của HIV, nó sẽ khiến cơ thể bị tổn thương nghiêm trọng dẫn đến nguy cơ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội hoặc nguy hiểm hơn là các bệnh lao, phổi thậm chí là ung thư.
2. Những con đường lây truyền HIV
– Quan hệ tình dục không an toàn đây là con đường phổ biến nhất. Virus có thể lây qua dịch tiết sinh dục, nguy cơ cao nhất khi quan hệ qua đường hậu môn, sau đó đến đường âm đạo, qua đường miệng.
– Lây qua đường máu, HIV lây truyền qua đường máu xảy ra khi máu của người nhiễm HIV tiếp xúc trực tiếp với máu hoặc cơ thể của người khác. Lây truyền qua con đường này có thể do dùng chung kim tiêm, tiếp xúc với máu của người nhiễm HIV qua vết thương hở. Trong ngành y tế, nhân viên có thể bị phơi nhiễm nếu không sử dụng đồ bảo hộ hoặc vô tình bị kim tiêm đâm phải.
– Lây từ mẹ sang con, virus có thể lây qua đường nhau thai hoặc khi sinh nở bé có nguy cơ bị phơi nhiễm HIV khi tiếp xúc với máu hoặc dịch âm đạo của mẹ hoặc là qua bú sữa mẹ.
3. Dấu hiệu nhận biết nhiễm HIV qua từng giai đoạn
3.1. Giai đoạn đầu (2-4 tuần sau khi phơi nhiễm)
Ở giai đoạn này nhiều người sẽ không có triệu chứng rõ ràng hoặc chỉ có dấu hiệu giống cảm cúm sốt, đau đầu, phát ban, đổ mồ hôi đêm, đau họng, sưng hạch bạch huyết,…Những triệu chứng này có thể kéo dài khoảng 1 tuần đến 1 tháng.
Giai đoạn đầu của bệnh có dấu hiệu giống với cảm cúm
3.2. Giai đoạn tiềm ẩn
Đây là giai đoạn virus HIV âm thầm nhân lên trong cơ thể nhưng vẫn ở mức rất thấp. Những người trong giai đoạn này vẫn không có triệu chứng rõ ràng, virus vẫn ở trong cơ thể nhưng chưa tấn công vào hệ miễn dịch, giai đoạn này kéo dài từ vài tuần đến vài năm, có khi lên đến 20 năm, việc chữa trị ở giai đoạn này là rất quan trọng.
Việc phát hiện bệnh và sử dụng thuốc đúng cách ở giai đoạn này sẽ giúp kiểm soát rất tốt sự phát triển của bệnh. Với những người không dùng thuốc điều trị HIV bệnh sẽ tiến triển nhanh hơn.
Ở giai đoạn này virus HIV vẫn phát triển mạnh mẽ và lây truyền cho người khác, kể cả họ không có triệu chứng nào hoặc đang sử dụng thuốc kìm hãm sự phát triển của virus thì sự lây truyền vẫn có thể xảy ra nhưng với nguy cơ thấp hơn.
3.3. Giai đoạn HIV có triệu chứng
Đây còn được gọi là giai đoạn cận AIDS. Ở giai đoạn này, virus phát triển mạnh mẽ, tấn công và tiêu diệt các tế bào của hệ miễn dịch làm cơ thể suy yếu. Các triệu chứng gặp ở giai đoạn này bao gồm:
- Cơ thể mệt mỏi, suy kiệt.
- Nổi hạch toàn thân kèm sốt cao, kéo dài.
- Sút cân nhẹ.
- Tiêu chảy kéo dài.
- Bệnh viêm đường hô hấp trên như như viêm xoang, viêm hầu họng, viêm amidan, viêm miệng tái diễn,…
- Viêm phổi do vi khuẩn.
- Nhiễm Herpes zoster (bệnh Zona).
3.4. Giai đoạn cuối
Hay còn gọi là AIDS (Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải) biểu hiện lâm sàng đặc trưng của người bệnh trong giai đoạn này là
- Cơ thể suy nhược, tiều tuỵ.
- Sụt cân mạnh ( >10% trọng lượng cơ thể).
- Sốt cao kéo dài và nổi hạch toàn thân.
- Viêm họng, lở loét miệng, nấm miệng, viêm nhiễm đường hô hấp, lao phổi, viêm màng não, viêm não do vi sinh vật…
- Bệnh ác tính (ung thư cổ tử cung, ung thư hạch).
Giai đoạn này thường không kéo dài quá 2 năm. Càng về những giai đoạn sau, việc điều trị cho đáp ứng thấp và khả năng tử vong cao.
Ở 2 giai đoạn cuối, người bệnh vẫn có thể lây nhiễm bệnh cho người khác.
4. Cách phòng ngừa HIV
Đầu tiên là cần sống lành mạnh, chung thủy một vợ một chồng và cả hai người đều chưa bị nhiễm HIV. Không quan hệ tình dục bừa bãi, cần phải thực hiện tình dục an toàn để bảo vệ cho bản thân bằng cách sử dụng bao cao su đúng cách. Tránh sử dụng chung kim tiêm hoặc các dụng cụ gây trầy xước da.
Phòng ngừa HIV là một bước quan trọng để bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng
Ngoài ra, cần đảm bảo an toàn khi truyền máu, nâng cao nhận thức qua các chương trình giáo dục, nếu là phụ nữ mang thai nhiễm HIV, nên điều trị ARV để giảm nguy cơ lây truyền sang con, sau sinh nên điều trị dự phòng cho con, nên đẻ mổ và không nuôi con bằng sữa mẹ.
5. Kết luận
HIV/AIDS vẫn là một vấn đề y tế toàn cầu nghiêm trọng, nhưng với sự hiểu biết và áp dụng đúng các biện pháp phòng ngừa, chúng ta có thể giảm thiểu nguy cơ lây truyền và tác động của căn bệnh này. Việc nhận thức rõ về con đường lây truyền, dấu hiệu nhận biết qua từng giai đoạn, cũng như các phương pháp phòng ngừa và điều trị kịp thời, đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng.
Tài liệu tham khảo
- World Health Organization: WHO & World Health Organization: WHO. (2024, July 22). HIV and AIDS. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/hiv-aids
- Thu Hiền. (2024). HIV: Nguyên nhân, biểu hiện, đường lây truyền, cách điều trị và phòng bệnh. https://yte.nghean.gov.vn/tin-chuyen-nganh/hiv-nguyen-nhan-bieu-hien-duong-lay-truyen-cach-dieu-tri-va-phong-benh-630097